Tags
Billie Holiday, Cécile McLorin Salvant, corruptie, criminaliteit, Don Winslow, Gretchen Peters, Harlem, HarperCollins, HarperCollins Holland, John Coltrane, Kirsty MacColl, Langston Hughes, Lea DeLaria, Lee Child, Lek, Lenox Avenue, Miles Davis, N.W.A., Nas, New York, politie, politiek, racisme, roman, Tasio Ferrand, The Force, The Pogues, thriller, Verenigde Staten, vertaling
I never sleep ‘cause sleep is the cousin of death
Beyond the walls of intelligence, life is defined
I think of crime when I’m in a New York state of mind.
– Nas, ‘New York State of Mind’
Een verscheurd New York
Een goede thriller weet je op meerdere vlakken bij de kladden te grijpen; als er behalve een intrige voor het verstand ook een laag in zit die de emoties blijft bewerken. In Lek zitten wel zes of meer lagen en intriges, en juist omdat die zo aangrijpend zijn, wordt het boek extra spannend. Bepaalde delen heb ik bijna met een brok in de keel naar het Nederlands overgezet.
Denny Malone, de hoofdpersoon, heeft als jonge politieagent de aanslagen van 11 september 2001 in New York meegemaakt en heeft daar, vooral om persoonlijke redenen die ik hier niet zal verklappen, een doorlopend trauma aan overgehouden. Inmiddels echter, is hij een corrupte rechercheur die zich samen met zijn drie teamgenoten inlaat met drugshandel en erger. Wanneer de FBI bewijs vindt van zijn criminele activiteiten, hem oppakt en onder druk zet om andere corrupte agenten te verlinken, verandert zijn leven in een nachtmerrie.
Dat speelt zich af tegen het decor van een crimineel, corrupt en verscheurd New York, een stad vol raciale spanningen die opnieuw zijn opgelaaid nadat alweer een Afro-Amerikaanse jongeman is doodgeschoten door alweer een etnisch-profilerende politieagent. Gaandeweg worden de machinaties van de macht blootgelegd – van alle macht, ook die van Denny – en hoewel het een verzonnen verhaal is, heeft de lezer meteen door dat het hier niet om louter verzinsels gaat, maar om in fictie verpakte werkelijkheid.
Claudette
De Iers Amerikaanse Denny ligt in scheiding en heeft in Harlem, het overwegend ‘zwarte’ stadsdeel waar hij al jaren werkt en nu ook woont, een Afro-Amerikaanse vriendin, Claudette. Hun ‘gemengde’ relatie is geen vanzelfsprekendheid, ook voor henzelf niet.
Claudette, verpleegster op de afdeling Spoedeisende Hulp van het drukste ziekenhuis van Harlem, gaat gebukt onder de druk van haar werk, aan het racisme van de maatschappij waar ze in leeft, en aan de relatie die ze als zwarte vrouw heeft met een politieagent. Die wit is. In een wijk waar politieagenten, laat staan witte, op z’n zachtst gezegd niet populair zijn.
Ze weet van alles over oude en nieuwe jazz en de geschiedenis van Harlem, draagt soms net als Billie Holiday witte bloemen in haar haar. Ook in de manier waarop ze met haar pijn omgaat, in haar strijd tussen kracht en zwakte, vertoont ze overeenkomsten met Holiday.
Het zijn mooie scènes, wanneer Denny en Claudette bij elkaar zijn, uitgaan, vrijen, ruziemaken. Hun relatie wordt beschreven met een scherpe eenvoud die desondanks overloopt van een haast poëtische melancholie. Toch wordt het geen moment sentimenteel, niet eens een beetje.
Lenox Avenue,
Lieverd.
Middernacht.
En de goden lachen ons uit.
– Langston Hughes, ‘Lenox Avenue: Midnight’
Epische achtbaan
Ja, Lek is een thriller – er valt daarnaast een aanklacht in te herkennen en het is een relaas over de liefde van een man voor zijn gemankeerde stad – maar er zit dus eveneens een erg goed liefdesverhaal in verwerkt. Zo’n robuust liefdesverhaal dat ook mannen en vrouwen die veel stoerder zijn dan ik een brok in de keel kan bezorgen. De actie wordt echter door niets opgehouden. Onder de delen die aanvankelijk niet direct met de plot te maken lijken te hebben, dendert het hoofdverhaal gestaag door.
Die epische achtbaan raast langs veel onvergetelijke momenten. Het stuk waarin de politieagent Denny en zijn teamgenoten ’s nachts door Manhattan rijden, keihard ‘Fuck tha Police’ van rapgroep N.W.A. draaien en meebrullen: ‘Fuck tha police! Fuck tha police!’ vind ik een klassieker. Maar ook de zenuwslopende actiemomenten. De passages met Claudette. De muziek…
Onderaan dit artikel staan wat YouTube-filmpjes van nummers en artiesten die in het boek voorkomen.
Verfilming
Het is niet verrassend dat de filmische roman nu al wordt verfilmd; filmmaatschappij 20th Century Fox had de filmrechten zelfs al gekocht voordat het boek af was. De verfilming wordt geproduceerd door regisseur en producent Ridley Scott (Alien, Blade Runner, Thelma and Louise, Gladiator). De regie is in handen van James Mangold (Girl Interrupted, Copland, The Wolverine, Walk The Line, Logan, Men In Trees).
Het zal niet makkelijk zijn om het boek te overtreffen, maar ik hoop dat de filmmakers minstens recht zullen doen aan de kernelementen ervan: de corruptie en het verraad in alle lagen, het systemische en institutionele racisme, de innerlijke strijd van de hoofdpersonen. Bovenal hoop ik dat de film een van de belangrijkste aspecten van het verhaal zal weten te vatten: hoe gemakkelijk de mens zichzelf voor de gek kan houden, hoe eenvoudig de menselijke geest kan afdwalen naar gevaarlijk, destructief terrein.
Ons einde verraadt waar we zijn begonnen, maar ons begin voorspelt niet waar we zullen eindigen.
– Don Winslow, Lek
Relevant en pijnlijk actueel
De Brits-Amerikaanse thrillerauteur Lee Child zei over Lek: ‘Intens menselijk in alle tragische details, van een volstrekt epische Shakespeareaanse grootsheid. Waarschijnlijk de beste politieroman aller tijden.’
Daar sluit ik me bij aan. Naast een tergend spannend politieverhaal, is Lek een ontluisterende ontleding van sociale en juridische systemen die in de hele (westerse) wereld voorkomen, en een beklemmend portret van zowel de kracht als de zwakte van menselijk streven.
Het zijn geen onbekende onderwerpen, maar met het rauwe realisme dat Don Winslow gebruikt om ze te beschrijven, werpt hij een schrijnend en tot nadenken stemmend nieuw licht op een aantal perverse aspecten van onze postmoderne postwaarheid-realiteit.
Een relevant en pijnlijk actueel boek. Niet voor tere zielen, net als het echte leven.
Tasio Ferrand © 22 augustus 2017
De inleiding en de proloog van Lek zijn te lezen op de website van uitgever HarperCollins Holland, en onder de foto hieronder staat dus nog de muzieklijst.
Elf nummers en artiesten die in Lek worden beluisterd of genoemd:
1. Gretchen Peters – Independence Day
2. N.W.A. – Fuck tha Police
3. Billie Holiday – Come Rain or Come Shine
4. Cécile McLorin Salvant – I Didn’t Know What Time It Was
5. Miles Davis Quintet – ‘Round Midnight
6. Joe Haymes (as Mike Doty) Orchestra, vocal by Roy Wager – Lenox Avenue
7. Lea DeLaria – Everything I’ve Got Belongs To You
8. John Coltrane – Blue Train
9. The Pogues featuring Kirsty MacColl – Fairytale of New York
10. Nas – New York State of Mind
11. Billie Holiday – You Don’t Know What Love Is